Tırnak kadar domino taşı, televizyon büyüklüğündeki domino taşına etki edebilir mi?
Videoda izleyerek domino etkisi hakkında anlatılmak isteneni daha iyi anlayabilirsiniz. Doğru öngörülmüş bir sistemde, 5 milimetrelik domino taşı yaklaşık 45 kilogram ağırlıkta mermerin devrilmesini sağlayabiliyor. Sitemde her domino taşının alanı bir öncekinin %50 daha büyüğü olacak şekilde ayarlanmış.
Kaos : Teoriye göre evrendeki her şey düzenden düzensizliğe doğru hareket eder. Ancak bu hareketin rastgele gerçekleştiği anlamına gelmez. Bilakis bu düzensizlikte bir düzen vardır. Şöyle ki bir sigara dumanı çevreye rastgele dağılmaz. Sigara dumanına etki eden o kadar faktör vardır ki bizim bu faktörleri tespit edip dumanın nasıl hareket edeceğini hesaplamamız olanaksızdır. Örneğin sigara içenin yanında birisi suya taş atsın ve taşın havada yapmış olduğu dalgalar sigara dumanına etki etsin. Bu olay da kelebek etkisi olarak tanımlanabilir. Bir olayı kelebek etkisi olarak tanımlayabilmek için küçük bir şeyin büyük sonuçlar doğurması gerekiyordu. Lorenz Kelebeği için böyle bir şey söz konusu değil. Çünkü Edward Lorenz kelebek örneği ile imkansız diye bir şey yoktur değil de hiçbir şey tesadüfi değildir’i anlatmak istemiştir. Ancak kelebek etkisi gündelik hayatta çığ etkisi ile aynı anlamda kullanılmaktadır.
Edward Norton Lorenz, kaos teorisinde şu ifadeyi kullanır: “Amazon Ormanları’ nda bir kelebeğin kanat çırpması, ABD’de fırtına kopmasına neden olabilir. Farklı bir örnekle bu, bir kelebeğin kanat çırpması, dünyanın yarısını dolaşabilecek bir kasırganın oluşmasına neden olabilir.”
Kelebek tabiri, Edward Lorenz’in meteoroloji ile ilgili verdiği örnekle ünlemiştir. Kelebek etkisi aslen kaos teorisi ile ilgili bir terimdir. Tabi gündelik hayatta ve felsefede de yer bulmuştur. Örneğin Fransız İhtilali’ni kelebek etkisi olarak tanımlayabiliriz. Veya bir tweet attınız ve tahmin etmediğiniz bir şekilde gündeme yerleştiniz. Bu da bir kelebek etkisine örnek olabilir.
Kelebek ve Domino Etkisinin Farkı
Domino etkisi ile benzerlikler gösterir. Ama aynı şeydir diyemeyiz. Domino etkisi çizgiseldir, kelebek etkisi daireseldir diye biliriz. Arap Baharı domino etkisine güzel bir örnektir. Domino etkisi, binicisi olmayan delice koşan bir atın doğurduğu sonuçları doğurur. Kelebek etkisi ise suya atılan bir taşın doğurduğu sonuçları doğurur. Başlangıçta Arap Baharı’nın da sonuçlarını öngöremezdik. Ama sona erdiğnde nerede başladı, nerede bitti, nasıl bir yol izledi görebiliriz değil mi ? Domino etkisini adım adım gösterir. Kelebek etkisi bir kargaşadan ibarettir.
Domina etkisi ve Kelebek etkisi
Yorum Gönder